Podobnie jak dzieje Włodawy, również dzieje tej świątyni były zmienne i burzliwe. Zanim powstała w XIX w. istniejąca CERKIEW PRAWOSŁAWNA p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny pierwotna wzmiankowana 1564 r. Od końca XVI w. w obrządku greko- katolickim , wzmiankowana w 1726 r., spalona w 1790 r. Unici zbudowali nową, ale ta z kolei szybko uległa zniszczeniu, była poza tym za ciasna, mieściła zaledwie 30 osób, dlatego już w 1821 roku zaprzestano odprawiania w niej nabożeństw. W kilka lat potem rozebrano ją. Dopiero w lipcu 1840 roku, po uzyskaniu zgody władz kościelnych i państwowych, a także przyrzeczeniu właściciela dóbr włodawskich, Augusta Zamoyskiego, że sfinansuje budowę, rozpoczęto kolejne prace budowlane. W miejscu poprzedniczek po upływie dwu lat na nadbużańskim wzniesieniu stanęła cerkiew murowana, greko- katolicka. Cerkiew konsekrowano w 1842 roku. Budowa była zasługą unickiego księdza Nikona Zielińskiego, represjonowanego później przez władze carskie za sprzyjanie powstaniu 1863 roku. Jego następca, ksiądz J. Lewicki za niepodporządkowanie się popowstaniowym zarządzeniom władz, został aresztowany i osadzony w siedleckim więzieniu. Mijały lata, a nowa unicka świątynia powoli popadała w ruinę. W 1875 roku cerkiew przejęli prawosławni. W 1893 roku zaniedbaną świątynię poddano remontowi. Stan jej był jednak już tak fatalny, że i tę rozebrano. W latach 1893-1895 przebudowana od podstaw według projektu Wiktora N. Syczugowa, w stylu bizantyjsko - klasycystycznym, na planie krzyża greckiego z wieżą i trzema absydami. Wewnątrz znajduje się klasycystyczna polichromia z końca XIX w. oraz ikonostas z 1843 r. z ikonami XVII i XVIII - wiecznymi. Fasada posiada półkoliście zamknięte wielkie okna na osi, ujęte od góry wyłamującą się archiwoltą. Główna kondygnacja wieży jest ośmioboczna, zwieńczona attyką z ośmioma szczycikami w ośli grzbiet. Latarnia głównej kopuły jest w formie ogzymsowanego tamburu, nakryta cebulastym hełmem, zaś boczne partie dolnej części wieży zwieńczone są wieżyczkami z cebulastymi hełmami na wysokich tamburach. W roku 1946 została na dziesięć lat zamknięta po tym, jak wysiedlono stąd Ukraińców, bo to głównie oni byli wyznania prawosławnego. Dopiero na przełomie roku 1956-1957 we Włodawie rozległ się znowu cerkiewny śpiew.
Cerkiew jest usytuowana na krawędzi skarpy nadbużańskiej. Murowana plebania prawosławna została wzniesiona w latach 1846-1850, potem przekształcona. Jest budowlą parterową, prostokątną z dostawionymi później: przedsionkiem od frontu, skrzydłem od wschodu, werandą od pn. Nakryta jest dachem czterospadowym.
Telefon kontaktowy w sprawie zwiedzania świątyni: 503 099 788 lub 0 - 82 572 17 50.
ORCHÓWEK (punkt na mapie B)
Leżąca w posiadłościach Krupskich wieś Orchów, położona w rozwidleniu Bugu, Włodawki i strumyka Tarasienka, istniała już w 1470 roku. Prawa miejskie nadał król Aleksander Jagiellończyk w roku 1506, na prośbę swojego dworzanina, starosty chełmskiego a następnie wojewody bełskiego. Na przestrzeni od XVI do XIX w. miasteczko należało kolejno do: Krupskich, Leszczyńskich, Pociejów, Flemingów, Czartoryskich i Zamoyskich.
Cerkiew Opieki Przenajświętszej Bogarodzicy i św. Antoniego Peczerskiego w Orchówku wymieniana jest pod datą 1564 r. W 1578 r. Orchów liczył 21 dymów i 105 mieszkańców. W tutejszej bibliotece parafialnej, funkcjonującej pod koniec XIX w., znajdował się Ewangeliarz, zakupiony dla cerkwi w Orchówku, wydany we Lwowie w 1605r. Właścicielka dóbr dobratyckich Teofilia Drohojewska ufundowała kolejną drewnianą cerkiew, wyświęconą w listopadzie 1673 roku. Poprzednia świątynia została zniszczona podczas najazdu szwedzkiego w latach 1655- 1660. Od tej pory również paroch o. Grzegorz Myszyński i każdy jego następca miał utrzymanie " za prezenta" Drohojewskiej. Hetman Wielki Koronny Ludwik Konstanty Pociej z Litwy zbudował w 1718 r. świątynię greckokatolicką dedykowaną Pokrowie Bogomatieri, nadając " privilegia i prezenta" ks. Cyrylowi Myszyńskiemu. Z protokołu wizytacji parafii i cerkwi dowiadujemy się, że na trzyzębowej cerkiewce były trzy kopułki a dzwonnica była usytuowana nad babińcem. Na każdej z kopuł umieszczony był żelazny krzyż. Cerkiew miała sześcioro większych i dwoje mniejszych okien. Jej wymiary to : 10 sążni długości i trzy szerokości. Na początku XIX w. zainstalowano organy oraz dokonano- zainicjowanej w połowie XVIII w. - latynizacji posługi sakramentalnej, obrzędów liturgicznych i paraliturgicznych. W 1865 r. parafię obrządku wschodniego " skasowano za uczestnictwo w ostatnim polskim powstaniu ".
W roku 1887 siedzibę parafii św. Antoniego Peczerskiego przeniesiono do poaugustiańskiego kościoła rzymskokatolickiego, wybudowanego w latach 1770- 1777 według projektu Pawła Fontany. Za łączną kwotę 2020 rubli, którą wyasygnowali w latach 1887- 1888: Chełmskie Bractwo Przenajświętszej Bogarodzicy, Święty Synod oraz Gubernator Warszawski, przebudowano łacińską świątynię. Ufundowano ikonostas, ikony zapriestolne, wzniesiono kopuły, naprawiono dach, wzmocniono fundamenty i ściany. Natomiast z rozebranej w 1889 r. świątyni unickiej zbudowano kaplicę cmentarną p. w. Opieki Matki Bożej. Główną przyczyną rozbiórki " było podmycie cerkwi przez Bug, który niebezpiecznie przybliżył się na mniej niż 18 stóp". Uroczystego poświęcenia cerkwi św. Antoniego dokonał wikariusz diecezji chełmsko- warszawskiej bp lubelski Flawian, w asyście ihumena Włodzimierza, klucznika soboru chełmskiego, w niedzielę 01.10.1887 r. Oprócz dwóch ikon patronalnych na ścianach bocznych, w świątyni umieszczono: za ołtarzem ikonę Przenajświętszej Trójcy w kiocie, nad Królewskimi drzwiami- Opieki Bogarodzicy a obok- Patriarchy Jakuba z dwunastoma Synami; ikony: Zmartwychwstania Pańskiego, św. Piotra Apostoła, Przenajświętszej Bogarodzicy w kiocie, Zbawiciela i Matki Bożej w kiocie. Podczas uroczystości odezwały się wszystkie cztery dzwony, przeniesione w 1884 r. ze starej dzwonnicy.
Możliwość sprawowania prawosławnych obrzędów ustała, gdy w 1918 r. świątynia powróciła do Kościoła rzymskokatolickiego, a w 1921 roku rozebrana została kaplica prawosławna. Od 1921 r. do listopada 1929 r. w Orchówku mieszkało ok. 350 osób wyznania rzymskokatolickiego i 470 - prawosławnego. Kościół był otwarty tylko w niektóre niedziele i uroczystości, parafię łacińską reaktywowano dwa lata później.
Telefon kontaktowy w sprawie zwiedzania kościoła: (082) 5721720
SOBIBÓR (punkt na mapie C)
Pierwsze wzmianki o cerkwi w Sobiborze pochodzą z lat 1537-1620. Parafia św. Jana Teologa w tutejszych dobrach sióstr franciszkanek z klasztoru w Brześciu Litewskim została erygowana w 1637 r. Fundatorką była przeorysza "Zakonu Świętego Franciszka Konwentu Brzeskiego" Benina Ruszkowska, która uposażyła administratora i późniejszego proboszcza ks. Aleksego Abrahamowicza. W marcu 1793 r. parafia liczyła pięćset osób. Cerkiew nie była w najlepszym stanie, ale "cyborium miała uczciwe i zamczyste". W 1794 r. powstała kolejna drewniana budowla świątynna, którą poddano generalnemu remontowi w 1844 r. Świątynia była zwieńczona wieżyczką, zainstalowana na dwuspadowym dachu. Drewniana dzwonnica z daszkiem, podobnym do wieńczących spichlerze, została zniszczona podczas I Wojny Światowej. Cerkiew rozebrano w 1929 r. w ramach akcji rewindykacyjnej.
ZBEREŻE (punkt na mapie D)
Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Zbereżu pojawiła się ok. 1646 roku. W 1700 r. postawiono drewniana cerkiewkę jako filię parafii w Stulnie. Kijowski kasztelan Stanisław Maria Jaskólski erygował dla swoich włościan odrębną parafię w 1749 r. Wieś zasłynęła z silnego oporu wobec represji po powstaniu styczniowym. Podczas wizytacji bp. Gedeona w 1894 r. prawosławna parafia w Zbereżu liczyła 1879 wiernych. Poświęcenie cerkwi z nowym Antyminsem., po usunięciu ołtarzy bocznych i organów, miało miejsce w 1892 r. Nową cerkiew św. Jerzego Zwycięscy wybudowano według projektu architekta Włodzimierza Pokrowskiego w 1908 r. Prace prowadził Leonid Dąbrowski z Kowla, ikonostas wykonał Sieminow z Brześcia, a ikony pisał J. Wołodyna w pracowni kijowskiej. Konsekracji dokonał abp Eulogiusz w dniu 31.09.1908 r. Podczas "bieżeństwa" nowa cerkiew była zamknięta , a niektóre posługi odbywały się w stojącej obok starej, którą rozebrano w 1920 r. Świątynię św. Jerzego, pełniącą funkcje filii parafii w Kosyniu zrujnowano w ramach akcji likwidacyjno- rewindykacyjnej. Cerkiew całkowicie zburzono w ramach akcji 1938 r. a na jej miejscu postawiono rzymskokatolicką kaplicę. Reaktywowana w latach II wojny prawosławna parafia, przestała istnieć po akcji " Wisła". Wieś niemal doszczętnie spalona podczas walk UPA z włodawską " Bezpieką" i LWP w 1945 r.
KOSYŃ (punkt na mapie E)
Pierwsza informacja pochodzi z roku 1739, kiedy to w Kosyniu oddano do użytku cerkiew unicką. Cerkiew p.w. Św. Jana Chrzciciela z trzydzwonną dzwonnicą, konsekrowana w 1778 r. Kolejna drewniana świątynia p.w. Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy wybudowana w roku 1838, posiadała babiniec z dzwonnicą i wieżyczką nad nawą. Na przełomie XVIII i XIX wieku wyposażono ją w ikonostas i organy.
W roku 1875 zamieniona została na cerkiew prawosławną, zaś w roku 1877 świątynia spłonęła. Na jej miejscu w latach 1899-90 wzniesiono cerkiew prawosławną według projektu wybitnego architekta rosyjskiego, członka Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu - Wiktora Iwanowicza Syczugowa. Murowana o charakterze bizantyńsko-klasycystycznym. Otrzymała ona imię Św. Jana Chrzciciela. Cerkiew odnowiono podczas okupacji hitlerowskiej i zamieniono w 1947 r. na kościół parafialny rzymsko-katolicki pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. Przebudowano świątynię, zmieniając jej wygląd, w latach 1953 - 1961, m.in. usunięto cebulaste kopuły znad nawy i znad babińca, zastępując je spiczasto zakończonymi, wieżyczką i stożkiem. Przypomnieć należy, że zamiany tej dokonano w związku z wysiedleniem mieszkającej tu ludności wyznania prawosławnego bądź to na tereny ówczesnego Związku Radzieckiego, bądź w inne regiony Polski. Telefon kontaktowy w sprawie zwiedzania kościoła : (082)5916766
HAŃSK (punkt na mapie F)
Murowana DAWNA CERKIEW PARAFIALNA prawosławna została wzniesiona na miejscu wcześniejszej w 1882 r. pod nadzorem arch. Tomasza Orłowskiego. Cerkiew została wybudowana z cegły, nosiła imię Podwyższenia Krzyża Świętego: część ołtarzowa w kształcie pięciokąta, kryta gontem, nieduża kopuła, kryta białym dachem z dużym żelaznym krzyżem. W kopule sygnaturka, po jednym krzyżu na każdym końcu dachu ołtarzowego i dachu głównego. Przedsionek z dachem gontowym i krzyżem. W części ołtarzowej drewniana podłoga w pozostałej ceglana. Kiedyś były trzy ołtarze, które w 1800 r. wywiezione zostały przez Austriaków. Ok. 1921 r. zamieniono ją na kościół rzymsko-katolicki p.w. św. Rajmunda. W kościele znajdują się m.in.: ołtarz główny i dwa boczne z ok. 1716 r. autorstwa Szymona Słowikowskiego, przeniesione (1816) z rozebranego kościoła w Krasnymstawie, krucyfiks z 3. tercji XVIII w. z warsztatu Macieja Polejowskiego, chrzcielnica z końca XVIII w., XVIII-towieczne ornaty. Figura Najświętszej Panny Marii Niepokalanego Poczęcia została ustawiona w 1945 r. na osi fasady kościoła, dawniej znajdowała się poza ogrodzeniem cmentarza cerkiewnego. Pochodzi prawdopodobnie z pierwszej połowy XVIII w. Telefon kontaktowy w sprawie zwiedzania kościoła: (082) 5714012
SOSNOWICA (punkt na mapie G)
Pierwsze wzmianki pisemne o wsi Sosnowica znajdują się w "Terrestria Chelmensia Inscriptiones" datowane na lata 1440-1447. W 1685 roku Sosnowica uzyskała prawa miejskie, nadane przez króla Jana III Sobieskiego na wniosek miecznika Racławskiego Oktawiana Sosnowskiego. Cerkiew p.w. św. Pierwszych Apostołów Piotra i Pawła została wzniesiona w latach 1891-1893 wg projektu prof. Wiktora Iwanowicza Syczugowa. Zbudowana w stylu bizantyjsko-klasycystycznym. Nawa i wieża zwieńczone baniastymi kopułami. Poświęcona przez bp. Lubelskiego Gedeona. Pierwszym proboszczem został ks. Mikołaj Konstantynowicz Romanow a psalmistą Bartłomiej Cybulski. Parafia liczyła około 2400 wiernych. Od 1918 r. cerkiew była nieczynna. W latach pięćdziesiątych XX w. liczbę wiernych szacowano na ok. pół tysiąca. Budynek cerkwi służył jako magazyn gromadzki, przez co wyposażenie świątyni uległo dewastacji. Obecnie cerkiew wymaga gruntownego remontu. Od 2003 r. cerkiew jest filią parafii w Horostycie. Cmentarz za cerkwią. Na niewielkim wzniesieniu pośród łąk, na południe od cerkwi znajduje się prawosławny cmentarz.
Telefon kontaktowy w sprawie zwiedzania świątyni : 661 919 239.
HOLA (punkt na mapie H)
Drewniana o konstrukcji zrębowej DAWNA CERKIEW PARAFIALNA grecko-katolicka p.w. św. Praksedy Męczenniczki została zbudowana na miejscu wcześniejszej w latach 1846-47 wg projektu architekta powiatowego, z pozostawieniem babińca z 1803 r. W 1875 r. została zamieniona na prawosławną, a w 1878 r. przebudowana z dostawieniem nowego babińca. W 1941 r. w wyniku pożaru strop, szczyt i dach zostały zniszczone, odbudowane w zmienionej formie w latach 1943-44. Jest budowlą prostokątną, z wnętrzem salowym, krytym nowym stropem. Całość nakryta jest nowymi dachami podbitymi gontem. W cerkwi znajdują się m.in. ikonostas z drugiej połowy XIX w. ze współczesnymi jemu obrazami, feretron z 1762 r., monstrancja z pierwszej połowy XVIII w. Cmentarz cerkiewny otoczony jest częściowo starym murem z kamienia polnego, w jego południowo.-zachodnim narożu znajduje się drewniana, o konstrukcji zrębowej - DZWONNICA. Pochodzi z ok. 1900 r., jest kwadratowa, dwukondygnacjowa. - Dawny CMENTARZ grecko-katolicki pod koniec XIX w. został zamieniony na prawosławny, otoczony jest rowem i wałem z kamienia polnego, o narysie kwadratu. Na cmentarzu znajdują się liczne groby z ludowymi drewnianymi krzyżami, prawdopodobnie z XIX w. oraz drewniana, o konstrukcji zrębowej KAPLICA CMENTARNA z 1846r. Kilkakrotnie była restaurowana. Jest budowlą prostokątną, z podcieniem od frontu, na czterech słupach podtrzymujących trójkątny szczyt, nakrytą dachem dwuspadowym. Wewnątrz znajduje się ikona św. Praksedy Męczenniczki malowana na desce, prawdopodobnie z XVII w. w bardzo złym stanie zachowania. Znajduje się także niewielki SKANSEN gromadzący zabytki miejscowej kultury materialnej, stare chałupy i przedmioty codziennego użytku. Znajduje się w nim również nieźle zachowany WIATRAK "koźlak" z 1934 r.
Telefon kontaktowy w sprawie zwiedzania świątyni : 661 919 239.
HOROSTYTA (punkt na mapie I)
Drewniana, o konstrukcji zrębowej dawna CERKIEW PARAFIALNA greko-katolicka p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego została zbudowana na miejscu wcześniejszej ok. 1702 r. Była restaurowana przed 1793 r.,następnie wielokrotnie odnawiana m.in. w 1861 r. i 1880 r. z zatarciem pierwotnych cech stylowych. W 1875 r. została zamieniona na cerkiew prawosławną. Posiada nawę na rzucie prostokąta, węższe prezbiterium z przybudówkami, babiniec i chór muzyczny od zachodu. Korpus nakryty jest dachem pięciopłatowym wspólnym dla nawy i prezbiterium, o połaciach bocznych przedłużonych na zakrystię i skarbiec, z szerokim okapem i sygnaturką pośrodku kalenicy. Nad babińcem jest dach dwuspadowy. W cerkwi znajdują się m.in.: ikonostas późno klasycystyczny z 1880 r. ze współczesnymi mu ikonami, dwa ołtarze boczne z pierwszej połowy XVIII w.
Drewniana, o konstrukcji zrębowo- słupowej DZWONNICA została zbudowana w 1861 r. Jest kwadratowa dwukondygnacjowa ( dolna szersza, górna z prostokątnymi przeźroczami) oszalowana, nakryta dachem namiotowym, gontowym z krzyżem żeliwnym na księżycu.
Telefon kontaktowy w sprawie zwiedzania świątyni : 661 919 239.
SUCHAWA (punkt na mapie J)
Suchawa - wieś nieopodal Włodawy, położona pośród lasów nad rzeką Wlodawką. We wsi znajduje się murowana cerkiew Ikony Kazańskiej Matki Bożej. Cerkiew na planie krzyża greckiego, z trójbocznym prezbiterium i wieża z kruchtą, wyposażone w siedem wieżyczek zwieńczonych hełmami cebulastymi. Wyróżniają ją umieszczone na zewnętrznych ścianach, malowane na blasze wizerunki Matki Boskiej, Chrystusa i świętych. Służyła potrzebom duchowym mieszkańców aż do akcji "Wisła" a w latach 1947 - 1997 stała opuszczona. Po wojnie używana m.in. jako magazyn. Obecnie służy jako kościół rzymskokatolicki. Świątynia w Suchawie wybudowana została w latach 1909 - 1913. Obok świątyni w lesie znajduje się cmentarz prawosławny.